10

Biodiverzitet se često definše kao raznolikost svih oblika života ( od gena do vrste, tj. raznolikost životinja, biljaka, gljiva, pa čak i mikroorganizama poput bakterija koje čine naš prirodni...

Biodiverzitet se često definše kao raznolikost svih oblika života ( od gena do vrste, tj. raznolikost životinja, biljaka, gljiva, pa čak i mikroorganizama poput bakterija koje čine naš prirodni svijet). Sve vrste i organizami zajedno djeluju u ekosistemima održavajući ravnotežu i podržavajući život.  Biološka raznolikost podržava sve u prirodi što nam je potrebno za preživljavanje: hranu, čistu vodu, lijekove i sklonište. Zahvaljujući ovoj mreži živih organizama čisti se voda koju pijemo, oprašuju usjevi, reguliše se klima, pružaju sirovine za razvoj industrije i zadovoljavanje naših potreba za raznim materijalima, održava plodna zemlja i opskrbljeni smo lijekovima.

Na koji način ljudi prijete biodiverzitetu?

• neodrživo iskorištavanje za ljudske potrebe-mnoge vrste su vremenom postale rijetke ili gotovo istrijebljene zbog lova ili prevelike eksploatacije za hranu kao npr. dodo, bakalar, tuna, sabljarka i mnoge ajkule, zatim zbog toga što su ljudima bile zanimljive zbog kože, ljuštura ili rogova kao npr. krokodili i aligatori, kornjače, nosorozi, slonovi, divlje mačke, za zabavu i kao kućni ljubimci dovedeni su do određenog stepena ugroženosti kornjače, tropske ribe, papagaji, gusteri, zmije, za namještaj i ukrase koristili su se mahagonij i tikovina (namještaj), slonovača (tipke bijele za klavir), ebanovina (crne tipke za klavir), korali (nakit), oklopi od kornjača (nakit), u tradicionalnoj medicini u određenim kulturama koriste se različiti dijelovi tigra iako ne postoje naučni dokazi da djeluju, zatim zmije, medvjedi, nosorozi itd.
• iskorjenjivanje jer određene vrste predstavljaju prijetnju ili smetaju ljudskim aktivnostima: deforestacija- radi proširenja poljoprivrednih površina ili da bi se dobila drvna građa, poplave izazvane izgradnjom rezervoara, urbanizacija, rudarstvo, zatim one koje predstavljaju prijetnju ljudima kao npr. otrovnice zmije, ajkule, predatori koji ugrožavaju stoku kao npr. lavovi, vukovi itd.
• određene vrste ne mogu preživjeti ekološke promjene koje su prouzrokovane ljudskim aktivnostima npr pastrmka koja mora položiti jaja u šljunak u dijelovima brzih rijeka sa dosta oksigena, određene vrste riječnih biljaka mogu biti ugrožene u slučaju rudarenja ili ratarstva usljed zamućenosti vode.

Naučnici kažu da je narednih 10 godina presudno. Do 300 miliona ljudi već se suočava s većim rizikom od poplava i uragana zbog gubitka obalnih staništa i zaštite. Sječa šuma pospješuje pokretanje klizišta .Potrebno je promijeniti životne navike i smanjiti emisiju gasova na gotovo nulu do 2050. ili ranije. To se može postići, pored ostalog: korištenjem čistih izvora energije, smanjenjem krčenja šuma, boljim upravljanjem zemljištem i prebacivanjem  na održivu poljoprivredu. Više preduzeća mora shvatiti da ovise o prirodnim resursima za hranu, vlaknima i građevinskom materijalu. Moraju usvojiti modele potrošnje i proizvodnje koji podržavaju očuvanje i održivo korištenje biodiverziteta.

Na međunarodnom nivou, EU je glavni pobornik zaštite biološke raznolikosti i održive upotrebe prirodnih resursa. Godišnje ulaže više od 350 miliona eura za biodiverzitet u zemljama u razvoju kroz programe koji su direktno fokusirani na biodiverzitet i programe za uključivanje biodiverziteta u druge sektore. Npr. u 2018. godini EU je finansirala 66 zaštićenih područja u 27 zemalja podsaharske Afrike.

U Europi je glavni uzrok gubitka biodiverziteta promjena namjene zemljišta. Poljoprivredne i šumarske prakse postale su intenzivnije, sa više hemijskih dodataka, manje prostora između polja i manje sorti usjeva. Ovaj nedostatak raznolikosti znači daleko manje insekata, na primjer, a samim tim i manje ptica.

Gradovi i urbana područja takođe su se enormno proširili, ostavljajući manje prostora za prirodu. A kada poljoprivredno zemljište i urbani razvoj ne ostavljaju prostora prirodi, rezultat je gubitak biološke raznolikosti.

Šta se može učiniti da se zaštiti biodiverzitet?

• Zaštićena područja su važan dio programa zaštite, ali ona sama po sebi nisu dovoljna da zaštite čitav spektar biodiverziteta.  Da bi bila uspješna, nije ih dovoljno samo zaštititi nego  lokacije za zaštićena područja treba pažljivo odabrati, a područja moraju biti dobro osmišljena i imati efikasan menadžment.
• Tržišni alati, kao što su izravna plaćanja za usluge ekosistema ili prenos  vlasničkih prava na privatne osobe, može pružiti ekonomski poticaj za očuvanje biodiverziteta i korištenje ekosistemskih usluga održivo.
• Prevencija i rana intervencija pokazale su se kao najuspješniji  i  isplativ način borbe protiv invazivnih vrsta.  Kada se invazivna vrsta raširi, njena kontrola i posebno njeno iskorjenjivanje upotrebom hemikalija ili uvođenjem druge vrste nisu nužno efikasne metode  i izuzetno su teške i skupe.
• Da bi se bioraznolikost sačuvala, mora se integrirati u poljoprivredu, sektor ribarstva i šumarstva. Ovi su sektori direktno zavisni od biodiverziteta  i na njega direktno utiču. Privatni sektor može učiniti značajan doprinos, na primjer usvajanjem određenih poljoprivrednih praksi. Mnoge kompanije sada pokazuju veću korporativnu odgovornost i pripremaju sopstvene akcione planove za biodiverzitet.
• Jake institucije na svim nivoima su ključne za podršku biodiverzitetu ,očuvanje i održivo korištenje ekosistema.  Od velikog značaja su zakoni i politike koje razvijaju viši nivoi vlasti, a koji omogućavaju  lokalnom nivou  vlasti pored ostalog i podsticaje za održivo upravljanje resursima.
• Jako je bitno i Informisanje cijelog društva o prednostima očuvanja biodiverziteta.