Šume: pluća života

Korist od šuma je višestruka. Ono što je očigledno jeste činjenica da nam šume pružaju resurse od kojih dobijamo različite proizvode, međutim ono što je puno značajnije za život na [&helli...

Korist od šuma je višestruka. Ono što je očigledno jeste činjenica da nam šume pružaju resurse od kojih dobijamo različite proizvode, međutim ono što je puno značajnije za život na Zemlji, manje je očigledno.  Šume moderiraju klimu na Zemlji  i globalno gledano, šume su naša pluća i sistem za održavanje života. Pokrivaju 30% kopnenog područja Zemlje i domaćin su 80% biološke raznolikosti. One osiguravaju egzistenciju i prihode za oko 25% svjetske populacije, posjeduju kulturne, socijalne i duhovne vrijednosti i predstavljaju veliki dio zemlje koju tradicionalno naseljavaju autohtoni narodi.

Šume i ostalo šumsko zemljište pokrivaju više od 40% Evrope, što je čini jednim od najbogatijih regija na svijetu. Pored toga što pružaju drvo i proizvode od drveta, u našim šumama su brojni ekosistemi, koji imaju višestruke funkcije i dom su većem dijelu evropske biološke raznolikosti. Ti ekosistemi  doprinose našem zdravlju i blagostanju regulacijom vode, osiguravanjem hrane, lijekova i materijala, smanjenjem i kontrolom rizika od katastrofa, stabilizacijom tla i kontrolom erozije, pročišćavanjem zraka i vode te kao prirodno okruženje za rekreaciju i učenje .

Obzirom da drvo i proizvodi od drveta  imaju široku upotrebu, neophodno je pravilno i održivo upravljanje šumama. Drvo se koristi prije svega kao građevinski materijal i od drveta se danas pravi sve, od krovne konstrukcije pa do podova i vrata. Različite vrste drveta imaju različite karakteristike, te je samim tim i ponuda i potražnja različita. Za namještaj se koristi tvrdo drvo poput tropskog mahagonija i tikovine, iz umjerenih geografskih širina najtraženije  je hrast i bukva, a iz tajgi zimzeleno drveće. Mnoge vrste papira su napravljene od spljoštenih listova protkanih celuloznih vlakana od celuloznog drveta, pamuk je napravljen od vlakana koja okružuju sjeme pamučnog grma, tekstilna vlakna od viskoze izrađuju se hemijskom obradom celuloze od drveta, a drvo se pored toga koristi i kao ogrev, posebno u manje razvijenim zemljama.

Pored ovakve upotrebe šuma sadrži i mnoštvo izvora hrane. Kafa, kakao, banane, papaja i brazilski orasi su neki od njih. Kokoške i svinje su izvorno bile šumske životinje, a neke divlje sorte uzgajanih vrsta sadrže gene za nove karakteristike koje bi mogle biti važne u budućim selektivnim programima uzgoja. Vjerovatno postoji još vrsta koje je moguće kultivisati ili odomaćiti. Mnogi savremeni lijekovi su takođe originalno izdvojeni iz šumskih vrsta. Vinkristin i vinblastin iz ružičastog zimzelena koriste se za liječenje leukemije i hodgkinsove bolesti, diosgenin iz meksičkog divljeg jama korišten je za proizvodnju kortizona za liječenje upale i kontraceptivnog progesterona, kinin sa drveta cinchona korišten je za liječenje malarije, aspirin je izvorno vađen iz kore vrbe.

Šume pomažu u regulaciji mnogih prirodnih ciklusa i procesa koji čine život lakšim. Imaju veoma  značajnu ulogu u smanjenju emisija stakleničkih gasova. Djeluju i kao ogromni rezervoar ugljika, oko 75% suhe mase drveta čine ugljeni hidrati kao što je celuloza. Da nije u drvetu, većina ovog ugljika bila bi u atmosferi kao ugljen-dioksid.

Šume EU apsorbuju 417 miliona tona ekvivalenta CO2, što odgovara oko 9% ukupnih emisija stakleničkih gasova (4450 m tona), u poređenju sa manje od 7% (375 m t) 1990. godine.

U usporedbi s emisijama stakleničkih gasova u svakoj državi članici, šumsko zemljište apsorbuje preko 80% ekvivalenta CO2 u Švedskoj (84%) i preko 50% u Finskoj (60%), slijede Litvanija (44%) i Slovenija (35%).

Šume su takođe ključni saveznik za ublažavanje i prilagođavanje uticajima klimatskih promjena. Klimatske promjene imaju negativan utjecaj na šumske ekosisteme, dok same šume mogu igrati ulogu u ublažavanju klimatskih promjena i to na način da apsorbuju ugljen-dioksid koji se emituje u atmosferu iz ljudskih aktivnosti, uglavnom sagorijevanjem fosilnih goriva u energetske i druge svrhe.

Šume su sve više prepoznate po svojoj suštinskoj funkciji kao upijači ugljika. Međutim, trenutne prakse upravljanja nisu uvijek u skladu s potrebom da se osigura visok biodiverzitet u šumskim ekosistemima i očuvanje postojećih zaliha ugljika. Uz povećanu potražnju za drvetom, šume i njihovi ekosistemi i dalje se suočavaju sa zagađenjem zraka i vode, širenjem urbanih područja, fragmentacijom krajolika te gubitkom staništa i biodiverziteta. Neodrživu šumarsku praksu treba spriječiti ili ispraviti. Štaviše, uticaji klimatskih promjena, koje su dovele do više požara, štetočina i ekstremnih vremenskih prilika, uključujući suše i oluje, stavljaju šume pod povećani pritisak. Danas manje od 15% šumskih staništa u EU prema EU direktivama o prirodi ima povoljan status zaštite, prema EEA-inom izvještaju o stanju prirode.

Šume pomažu regulaciji mnogih ciklusa u prirodi kao i procesa koji čine život lakšim. One pomažu u stabilizaciji klime, regulišu ekosisteme, štite biološku raznolikost, igraju sastavnu ulogu u ciklusu ugljika, podržavaju egzistenciju i mogu pomoći u pokretanju održivog rasta.  Njihova modifikacijska uloga u hidrološkom ciklusu je veoma značajna. Šume modificiraju kružni tok vode na mnogo načina, povećavajući ili smanjujući kretanje vode u različitim procesima. Ovo preraspodjeljuje vodu i povećava ili smanjuje količinu vode u različitim rezervoarima.

Takođe pomažu formiranju i održavanju zemljišta.

Šume i šumarski sektor trebaju doprinijeti modernoj, klimatski neutralnoj, resursno efikasnoj i konkurentnoj ekonomiji, sačuvati ruralna područja i pomoći u održavanju imućnog ruralnog stanovništva, te očuvati pejzaže, kulturu i baštinu. Zdrave i otporne postojeće i nove šume presudne su za efikasnu podršku svim ovim ekološkim, socijalnim i ekonomskim funkcijama i uslugama.

Evropske i svjetske šume suočavaju se s mnogim  problemima. EU stoga poduzima mjere kako bi ih zaštitila, uvažavajući brojne usluge ekosistema koje šume pružaju društvu i našem okruženju, sve dok promovira održiviji način života koji omogućava našoj prirodi da napreduje.

Jedan od najvećih problema jeste gubitak šuma. Iako bi ovo trebalo biti u fokusu kompletne populacije, na žalost lokalna populacija će se vjerovatno suočavati sa tim problemom u najvećoj mjeri. Obzirom da šume mogu biti obnovljivi resursi ukoliko se njima pravilno upravlja, to znači da ne mora doći do deforestacije. Ukoliko sječa postane veća od ponovnog rasta i oporavka, tada možemo govoriti o deforestaciji. Vrlo jednostavno rješenje ovog problema je prestati sa sječom drveća, međutim realnost je mnogo kompleksnija i zahtijeva znanje o razlozima  zbog kojih dolazi do toga i pronalasku načina da se spriječi. Posljedice deforestacije, na žalost znaju biti veoma ozbiljne. Mogu dovesti do smanjenja biodiverziteta, erozije tla, mogu imati negativan uticaj na domaće stanovništvo, mogu dovesti do gubitka rezervoara karbona, smanjenja padavina, povećanja albeda tla, gubitka vizuelnog utiska, kao i gubitka mogućnosti za razvoj ekoturizma i rekreacije.

Stoga je važno sačuvati, poboljšati i povećati šumovita područja ako EU želi postići klimatsku neutralnost. Štaviše, obzirom da šume pružaju brojne usluge ekosistema (čista voda i zrak, kontrola erozije, skloništa itd.) one mogu biti glavni akter u kružnoj bioekonomiji.

Efikasno pošumljavanje, očuvanje i obnavljanje šuma u EU kako bi se povećao potencijal šuma da apsorbuje i skladišti CO2, promoviše bioekonomiju i smanjuje uticaj i obim požara, istovremeno štiteći biodiverzitet.

U EU ima 0,36 hektara šume po stanovniku. Najveće šumske površine su u Švedskoj (30 miliona hektara), Finskoj (24 m) i Španiji (27 m).

Gledajući šumsku površinu kao udio u ukupnoj površini zemlje, Finska (71% ukupne kopnene površine) i Švedska (67%) su najgušće pošumljene zemlje, a slijede Slovenija (64%) i Estonija (58%) i Letonija (56%), dok su Holandija (8%), Malta (11%) i Danska (16%) najmanje šumovite zemlje.

Šume i šumska zemljišta u Bosni i Hercegovini prema raspoloživim podacima rasprostiru se na površini od oko 2,709.800 ha, što čini 53% površine države.

U državnom vlasništvu (Federacija BiH i Republika Srpska) je oko 2,186.300 ha ili 81%, a u privatnom vlasništvu 523.500 ha ili 19%.

Šume su od vitalnog značaja kako za naše društvo  tako i za planetu.